اشاره :
حضرت علی (ع ) شخصیتی بزرگ و بی بدیل است که در طول تاریخ همواره مورد مدح و ستایش بزرگان قرار گرفته و حتی کسانیکه به امامت علی (ع ) باور ندارند نیز او را درنوع خود یگانه و بی نظیر می دانند; مطلبی که پیش رو دارید نمونه ای است از گفتار اندیشمندان غیر مسلمانان درباره علی (ع )
جبران خلیل جبران
« جبران خلیل جبران » که از علمای بزرگ مسیحیت مرد هنر و صاحب ذوق بدیعی است لب به ستایش علی گشوده و چنین می گوید : « به عقیده من علی بن ابیطالب (پس از پیامبر) نخستین مرد از قوم عرب است که وجودش همه فضائل کامل بودن را در قوم خویش دمید و آهنگ آن را به گوش مردمی رسانید که پیش از آن مانند آنرا نشنیده بودند و در بین تاریکی های جاهلیت از روش روشن او متحیر ماندند; پس کسی که طریق علی را پسندید به فطرت سلیم بازگشت و آنکه از باب خصومت وارد شد جاهیلت را ترجیح داد .
جبران معتقد بود که : « دو طایفه شیفته روش علی بودند یکی خردمندان پاکدل و دیگری نیکو سرشتان باذوق علی بن ابیطالب شهید عظمت خویش گشت او از دنیا رفت در حالیکه نماز بر زبانش جاری و دلش از شوق خدا لبریز بود. مردم عرب حقیقت مقام او را درک نکردند تا گروهی از مردم کشور همسایه آنها (ایران ) برخاسته این گوهر گرانبها را از سنگ تشخیص داده و او را شناختند . »
جبران اضافه می کند که : « علی (ع ) مانند پیغمبران درگذشت مقام و شان او در بصیرت و بینایی چون پیغمبران مختص شهر بلد قوم زمان و مکان نبوده و شخصیتی بین المللی داشت . »
جبران همیشه نام علی (ع ) را در مجالس خاص و عام به زبان می آورد تعظیم می کرد و می گفت علی از جهان رفت درحالیکه هنوز رسالتش را به کمال تبلیغ نکرده بود .
شبلی شمیل
« شبلی شمیل » دانشمندی است که در سال 1335 هجری درگذشت وی شاگرد برجسته مکتب داروین بود و نخستین کسی است که نظریه « قوه » را در شرق منتشر کرد سپس برخلاف مکتب استاد خود که فردی الهی بود به انکار مقدسات و جهان ماورا طبیعت برخاست وتا لحظه مرگ از مکتب مادیگری پیروی نمود .
وی با اصراری که در انکار توحید داشت در برابر شخصیت علی ( ع ) سرتعظیم فرود آورده و در مورد او چنین می گوید : « امام و پیشوای انسانها علی بن ابیطالب بزرگ بزرگان و یگانه نسخه ای است که با اصل خود « پیامبر ( ص ) » مطابق است هرگز اهل شرق و غرب سخنرانی نظیر او در گذشته و حال ندیده است . »
میخائیل نعیمه
« میخائیل نعیمه » که از دانشمندان مسیحی است در مقدمه ای که بر کتاب « صوت العداله الانسانیه » نوشته درباره حضرت علی (ع ) چنین می گوید : « پهلوانی امام (ع ) تنها در میدان جنگ نبود بلکه او در روشن بینی پاکدلی بلاغت سحر بیان اخلاق فاضله شور ایمان بلندی همت یاری ستمدیدگان و ناامیدان متابعت حق و راستی و بالجمله در همه صفات پهلوان بود. اگرچه مدت زیادی از حضور او گذشته اما هرگاه بخواهیم بنیاد زندگی نیکو و سعادتمندی را بگذاریم باید به روش او رجوع کرده و دستور و نقشه را از او بگیریم . »
جرج جرداق
« جرج جرداق » مسیحی نویسنده معروف لبنانی در کتاب « صوت العداله الانسانیه » درباره علی ( ع ) چنین می نویسد : ای دنیا چه می شد اگر همه نیروهایت را در هم می فشردی و دوباره شخصیتی مانند علی با آن عقل قلب زبان و شمشیر نمودار می کردی »
کارلایل
« کارلایل » فیلسوف انگلیسی هر گاه به نام علی (ع ) می رسید بزرگی علی چنان او را به وجد می آورد و نیروی عظمت آن حضرت چنان تحریکش می کرد که از بحث علمی بیرون می شد و بی اختیار شروع به مدیحه سرایی او می کرد او درباره علی چنین می گوید : « ما نمی توانیم علی را دوست نداشته باشیم و به وی عشق نورزیم زیرا هر چه خوبی هست که ما آن را دوست داریم همه در علی جمع است . او جوانمرد شریف و بزرگواری بود که دلش سرشار از مهر و عطوفت و دلیری بود از بشر شجاعتر اما شجاعتش آمیخته با مهر و عطوفت و لطف و احسان بود.
پیش از رحلت خود درباره قاتلش از او نظر خواستند فرمود : اگر زنده ماندم خود می دانم چه کنم و اگر درگذشتم اختیار با شماست اگر می خواهید او را قصاص کنید یک ضربت بیشتر به او نزنید و اگر عفو کنید به تقوی نزدیکتر است . »
لامنس
« لامنس » یک کشیش بلژیکی است که در زبان عربی و تاریخ عرب مهارت داشت . او درباره علی (ع ) می گوید : « برای عظمت علی این بس که تمام اخبار و تواریخ علمی اسلامی از او سرچشمه می گیرد. او حافظه و قوه شگفت انگیزی داشت . علمای اسلام از مخالف و موافق از دوست و دشمن مفتخرند که گفتار خود را به علی مستند دارند چه گفتار او حجیت قطعی داشت او باب مدینه علم بود و با روح کلی پیوستگی تام داشت . »
مادام دیالافوا
« مادام دیالافوا » در مقام تعریف حضرت علی (ع ) چنین می نویسد : « احترام علی (ع ) در نزد شیعه به منتهی درجه است و حقا هم باید این طور باشد زیرا این مرد بزرگ علاوه بر جنگها و فداکاریهایی که برای پیشرفت اسلام کرد در دانش فضائل عدالت و صفات نیک بی نظیر بود و نسلی پاک و مقدس نیزاز خود باقی گذارد. فرزندانش نیز از او پیروی کردند و برای پیشرفت مذهب اسلام مظلومانه تن به شهادت دادند. علی (ع ) کسی است که در قضاوت به منتها درجه عدالت رفتار می کرد و در اجرای قوانین الهی اصرار و پافشاری داشت . علی کسی است که اعمال و رفتارش نسبت به مسلمانان منصفانه بود او کسی است که تهدید و نویدش قطعی بود. »
« مادام دیالافوا » در ادامه این بحث می گوید : « چشمان من گریه کنید اشکهای خود را با آه و ناله من مخلوط نمایید و برای اولاد پیامبر که مظلومانه شهید شدند عزاداری کنید. »
پطروشفسکی
« پطروشفسکی » استاد دانشگاه لنینگراد می گوید : « علی (ع ) تا سرحد شور و عشق پای بند دین صادق و راستگو بود.... و مقام صفات اولیاالله در وجودش جمع بود. »
